Sentencja „Navigare necesse est, vivevere non est necesse”*
w dobie nowoczesnych systemów poszukiwawczo-ratunkowych
uległa dezaktualizacji. Marynarze mogą dzięki niej liczyć na
nadejście szybkiej i profesjonalnej pomocy w momencie zagrożenia.
EPIRB
Radiopławy awaryjne (Emergency Position Indicating Radio Beacon), jak SafeSea EPIRB1 Pro oraz rescueME EPIRB1 są najczęściej instalowanymi elektronicznymi urządzeniami poszukiwawczo-ratunkowymi na okrętach marynarki
wojennej, statkach handlowych i pasażerskich, kutrach rybackich oraz jachtach
rekreacyjnych.
Służą one do lokalizowania miejsca katastrofy; umożliwiają odnajdywanie rozbitków, przez co znacznie ułatwiają pracę załóg SAR** i CSAR. Emisja sygnału alarmowego z radiopławy oznacza, że doszło do katastrofy i ludzie znajdują się w niebezpieczeństwie lub ewentualnie to, że dłużej nie mogą pozostać na pokładzie jednostki. Sygnał informuje również ratowników, że rozbitkowie tracą możliwość korzystania ze środków łączności.
Sygnały
Emitowane sygnały przez produkowane na świecie radiopławy awaryjne mogą mieć, w zależności od częstotliwości pracy następującą postać:
– częstotliwość 406,025 MHz (zakres UKF/Ultra High Frequency) emituje sygnał cyfrowy, którego charakterystyka jest zgodna z parametrami CCIR gwarantującymi dokładność określenia pozycji poniżej 3 mil morskich,
– częstotliwość 121,5/243 (dla samolotów wojskowych) MHz (zakres VHF/Very High Frequency) emituje sygnał, którego przebieg akustyczny zmienia się przynajmniej w zakresie 700 Hz, w przedziale częstotliwości od 1600 do 300 Hz, co daje dokładność rzędu poniżej 10 mil morskich,
– częstotliwość 2182 kHz (zakres MF) emituje sygnał modułowany tonem 1300 Hz.
System EPIRB umożliwia w każdych warunkach i miejscu globu na precyzyjne zlokalizowanie miejsca katastrofy-wypadku zarówno przez jednostki pływające, latające (samoloty, śmigłowce) jak również i satelity. Ratunkowe śmigłowce i samoloty poszukiwawcze są wyposażone w specjalne urządzenia przystosowane do odbioru sygnałów emitowanych przez radiopławy, które przekazywane są do wymienionych odbiorników na częstotliwości 121,5 MHz, natomiast sygnały ratunkowe przekazywane do satelitów emitowane są na częstotliwości 406,025 MHz. Pozostałe, przeznaczone są tylko do odbioru przez jednostki latające pozwalające wyłącznie na lokalizację radiopławy EPIRB, bez podania identyfikacji jednostki pływającej, z której pochodzą.
Ze wszystkich ww. sygnałów jedynie te przeznaczone do odbioru przez konstelację satelitów systemu COSPAS-SARSAT*** zawierają w sobie szereg bardzo szczegółowych danych takich jak: numer identyfikacyjny radiopławy, pełną informację na temat jednostki, z której pochodzi oraz dzięki systemowi pozycyjno- lokalizacyjnemu GPS NAVSTAR bardzo dokładną pozycję w momencie jej uruchomienia, a więc chwili katastrofy. System satelitarny, na podstawie tzw. zjawiska Dopplera****, określa niezależnie położenie geograficzne uaktywnionej radiopławy, a następnie przekazuje informacje na jej temat do najbliższej stacji naziemnej, która przekazuje je dalej do Centrum Koordynacji Ratownictwa. Skąd powiadamia się położony najbliżej miejsca zlokalizowania radiopławy (katastrofy) Ośrodek Ratownictwa Morskiego, odpowiedzialny za prowadzenie bezpośredniej akcji ratunkowej.
Nieawodność alarmowania
System przedstawionych radiopław satelitarnych EPIRB w każdych warunkach i okolicznościach cechuje pełna niezawodność alarmowania, globalny zasięg, minimalny czas potrzebny do powiadomienia CSAR i SAR, automatyczny przekaz danych o pozycji oraz danych identyfikacyjnych oraz możliwość dokładnej lokalizacji radiopławy.
Pełna wiadomość alarmowa, emitowana przez radiopławę EPIRB 406,025 MHz (do tego typu radiopławy może być również dodane specjalne urządzenie naprowadzające, ułatwiające służbom ratunkowym jej odnalezienie, które pracuje w zakresie 9200-9500 MHz, tzw. transponder radarowy) zawiera w sobie następujące informacje dotyczące:
– użytkownika jednostki oraz jej rodzaju,
– państwa, z którego pochodzi (radiopława posiada kod charakterystyczny dla
użytkownika danego państwa),
– numeru identyfikacyjnego radiopławy,
– wiadomości o niebezpieczeństwie, która opisuje jego rodzaj (pożar, wybuch,
zderzenie itd.),
– pozycji jednostki.
Uruchamiane automatycznie
Wszystkie radiopławy instalowane na jednostkach pływających są przystosowane do
automatycznego uruchomienia. W urządzeniach tych stosuje się dwa podstawowe
rozwiązania, które są gwarantem ich niezawodności. Pierwszy wariant zarezerwowany jest dla radiopław o charakterze samospłwanym, które zainstalowane są w specjalnych uchwytach, umożliwiających ich swobodne wypłynięcie na powierzchnię w momencie zatonięcia jednostki. Dodatkowo są one jeszcze zaopatrzone we włącznik grawitacyjny uruchamiający radipopławę w momencie ustawienia się jej anteną do góry (dlatego kiedy jednostka nie pływa lub przebywa w porcie radiopława winna być zdemontowana i przechowywana zawsze anteną w dół!!!).
Drugim, równie powszechnie stosowanym rozwiązaniem jest mocowanie radiopławy w uchwycie z mechanizmem zwolnienia hydrostatycznego, który działa dopiero na pewnej głębokości (1-4 m). Uwolnienie z takiego uchwytu radiopławy powoduje jej natychmiastowe uruchomienie.
W przypadku nieuzasadnionego lub omyłkowego uruchomienia radiopławy, uaktywniony alarm należy niezwłocznie odwołać kontaktując się z najbliższą stacja brzegową lub gdy wyposażenie jednostki na to nie pozwala, powinno się to uczynić za pośrednictwem innej jednostki, która w danej chwili znajduje się najbliżej nas.
Mniej znane są natomiast radiopławy systemu Inmarsat E (E Float Free) zwane potocznie EPIRB 1,6 GHz, wykorzystujące w swoim działaniu geostacjonarne satelity systemu Inmarsat. Właściwości satelitów tego systemu sprawiają, że obszary podbiegunowe poza 70°N i 70°S znajdują się poza ich zasięgiem i w związku z tym nie mogą one namierzać pław, w związku z czym są wyposażone we własny odbiornik systemu GPS NAVSTAR, określający jej pozycję. EPIRB-y tego systemu nadają
sygnał naprzemiennie w dwóch pasmach z sąsiedztwa częstotliwości 1645 MHz w zakresie L oraz posiadają integralny transponder radarowy SART. Sygnał z ww. radiopław odbierany jest standardowo przez satelity, a następnie retransmitowany dalej do odpowiednich brzegowych stacji satelitarnych CES (Coast Earth Station), gdzie następuje jego obróbka. Umożliwia to precyzyjne określenie nie tylko identyfikacji stacji pokładowej, pozycji samej radiopławy, ale również czasu
aktywacji i uaktualnienia wszystkich danych na temat danego kursu, jak też szybkości.
Atutami EPIRB są prostota obsługi i wyśrubowane parametry techniczne, które gwarantują ich pracę w temperaturze otoczenia od -20 do +55 stopni Celsjusza przez 48 godzin, w tym przy oblodzeniu i prędkości wiatru do 100 węzłów; odporność na działanie wody, ropy i promieniowania UV, wypłynięcie przed osiągnięciem 4 m, ale i utrzymywanie wodoszczelności przez 5 minut na głębokości 10 m.
Ciekawym produktem uzupełniającym ww. asortyment jest również flara SEAANGEL SA15 AIS FLARE – zintegrowany odbiornik GNSS z 72 kanałami, który obsługuje GPS NAVSTAR, QZSS, GLONASS, BeiDou.
*żeglowanie jest rzeczą konieczną, życie niekonieczną.
**SAR (z ang. Search and Rescue) – Międzynarodowa Służba Poszukiwawczo-Ratownicza.
***COSPAS-SARSAT (z ros. Kosmiczeskaja Sistema Poiska Avarijnych Sudov/Kosmiczny System Poszukiwania Statków – z ang. Serach and Rescue Satellite Aided Tracking/System Satelitarny Wykorzystywany do Poszukiwania i Ratowania) – powstał w wyniku połączenia dwóch systemów amerykańsko-kanadyjskiego SARSAT zainicjowanego przez amerykańską administrację aeronautyki i przestrzeni kosmicznej NASA i Kanadyjski Departament Komunikacji (DOC), oraz radziecko – francuski o nazwie COSPAS powołany do życia przez Ministerstwo Żeglugi ZSRR i francuską agencję przestrzeni kosmicznej CNES.
****Efekt – zjawisko Dopplera to zmiana w obserwowanej częstotliwości (lub długości fali) fal z powodu względnego ruchu obserwatora w stosunku do źródła fal. Jest ona przyczyną przestrzeganej zmiany wysokości tonu syreny, gdy się przybliża,a potem oddala. Jest również powodem przesunięcia ku czerwieni – światła z dalekich galaktyk. Nazwa procesu pochodzi od austriackiego fizyka Christiana Dopplera.
SAR i CSAR (z ang. Combat Serach and Rescue) było, jest i będzie specyficznym rodzajem akcji wykonywanych w celu ratowania personelu marynarki handlowej i wojennej, sił powietrznych oraz żeglarzy przez wyspecjalizowane i odpowiednio wyposażone do tego służby poszukiwawczo-ratunkowe, które przystosowane są do
prowadzenia tego typu misji z wody i powietrza.